Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό, μας αποκαλύπτεται σιγά σιγά ένας πνευματικός κόσμος, που με την βοήθεια απλών, αλλά με βαθιά νοήματα συμβολικών σχημάτων, μας φανερώνει πολλά περισσότερα για τα μυστήρια του θανάτου και της επαναγέννησης, από όσα θα μπορούσαμε...

Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό, μας αποκαλύπτεται σιγά σιγά ένας πνευματικός κόσμος, που με την βοήθεια απλών, αλλά με βαθιά νοήματα συμβολικών σχημάτων, μας φανερώνει πολλά περισσότερα για τα μυστήρια του θανάτου και της επαναγέννησης, από όσα θα μπορούσαμε με την πρώτη ματιά να φαντασθούμε.

Ας δούμε τώρα τι γράφει ο Albrecht Meyer στο προαναφερθέν βιβλίο του, ορμώμενος βέβαια από ορισμένες πνευματικές διδασκαλίες:

«Η σπείρα αναφέρεται σε κοσμικούς ρυθμούς, αλλά και σε προσωπικές εσωτερικές διαδικασίες στην ζωή του ανθρώπου. Γι’ αυτό διαδραματίζει κι έναν σπουδαίο ρόλο για την αντίληψη του θανάτου. Υπάρχει μετά τον θάνατο μια διευρυνόμενη ψυχική κίνηση; Από την άλλη μεριά, όταν οι ψυχές τείνουν προς τη γέννηση, επενεργεί μια σπειροειδής κίνηση; Την απάντηση την βρίσκουμε στον Τίμαιο του Πλάτωνα (43 Α)».

Το όλο θέμα είναι πιο ευδιάκριτο, όταν υπάρχουν κείμενα από αρχαίους πολιτισμούς, με την βοήθεια των οποίων μπορούν να αποκρυπτογραφηθούν τα διάφορα σύμβολα. Στην αρχαιότατη περίοδο της Αιγύπτου, η ένδειξη των σπειροειδών γραμμών σε δοχεία από άργιλο είναι ακόμα ασαφής. Αλλά ήδη από την Μέση Δυναστεία (δηλαδή από το 2040 π.Χ.) οι σκαραβαίοι φέρουν το όνομα του βασιλέως συχνά πάνω σε μια σπείρα. Στην περίπτωση αυτή έχουμε μια βέβαιη συμβολική σημασία. Η σπειροειδής γραμμή είναι η γραμμή της ζωής, όπως την συναντάμε και σε φυλακτά. Η σπείρα συμβολίζει την κυκλική κίνηση του γίγνεσθαι και της φθοράς, της ζωής και του θανάτου, και αποκτά μια άλλη έννοια διαφορετική της διακοσμητικής, όπως γράφει ο Manfred Lurker στο έργο του «Gotter und Symbole der alten Agypter» (Θεοί και σύμβολα των αρχαίων Αιγυπτίων).

Για να βιώσουμε την ένταση του μύθου περί ζωής και θανάτου στο πλαίσιο του υψηλού πολιτισμού, ας θυμηθούμε το έπος του Γκιλγκαμές της αρχαίας Μεσοποταμίας:

«Ο ήρωας του μύθου αυτού, βασιλιάς της πόλεως Ουρούκ, ταράχθηκε τόσο πολύ από τον θάνατο του φίλου του Ενκίντου, ώστε αποφάσισε να αποφύγει με κάθε τρόπο τον δρόμο που οδηγεί στον κάτω κόσμο. Ύστερα από πολλά μακρυνά ταξείδια έφθασε στον προπάτορά του Ουτναπιστίμ, ο οποίος είχε επιζήσει του κατακλυσμού (σαν τον Νώε της Βίβλου) και ζούσε τις μέρες του αθάνατος σε ένα νησί του παραδείσου. Ο Ουτναπιστίμ λέει στον Γκιλγκαμές για ένα φυτό που χαρίζει ζωή, που όμως φύεται στον βυθό της θάλασσας. Ο Γκιλγκαμές που θέλει να αποφύγει τον θάνατο, πέφτει στην θάλασσα για να πάρει αυτό το πολύτιμο φυτό, και πραγματικά το κατορθώνει. Αλλά ένα φίδι, σταλμένο προφανώς από τους φθονερούς θεούς, πέφτει στο νερό και παίρνει το εύρημα του αναζητητού της ζωής. Έτσι ο θάνατος παραμένει η μοίρα των ανθρώπων».

Κι εδώ, αν και με επικό ύφος, το μυστήριο της ζωής και του θανάτου συνδέεται με την εμβύθιση στο νερό, με ένα φίδι και με την πράξη μιάς αντιπάλου οντότητας. Το έπος του Γκιλγκαμές θυμίζει τους μύθους που προαναφέραμε σχετικά με τον θάνατο.

Όμως και για τον Έλληνα ήρωα Θησέα λέγεται πως πήδηξε στην θάλασσα κι έφθασε στον βυθό της. Όταν ο βασιλιάς της Κρήτης, ο Μίνωας, έριξε στην θάλασσα το δακτυλίδι του, προέτρεψε τον βασιλόπαιδα των Αθηνών να του το φέρει ως απόδειξη της θεϊκής καταγωγής του. Ο Θησέας έπεσε πράγματι στην θάλασσα, όπου νεράϊδες και δελφίνια τον οδήγησαν σε ένα παλάτι στον βυθό της. Εκεί η Θέτις του δώρησε μια κορώνα στολισμένη με πολύτιμες πέτρες. Ο Mircea Eliade υποδεικνύει ότι αυτή η «τυπολογική βύθιση στην θάλασσα», πριν από την είσοδό του στον λαβύρινθο, μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μια μυητική δοκιμασία. Κατά τον H. Jeanmaire, «Couroi et Couretes» (Κούροι και Κουρήτες), Lille 1939, οι τελετουργίες των Θησείων προήρχοντο από τα αρχαία Τυπικά που ετελούντο προς τιμήν της επανόδου των νέων στην Αθήνα.

Όλες αυτές οι αναφορές μας οδηγούν, πέρα από το εικονογραφημένο βασικό θέμα του βιβλίου αυτού για τον συμβολισμό των δακτυλιοειδών κυμάτων, προς τις πνευματικές αρχές της διδασκαλίας που βρίσκεται πίσω απ’ αυτά. Αφού ήδη χρησιμοποιήσαμε την λέξη «μύηση» (μύηση σε ανώτερη γνώση), πρέπει έστω και ενδεικτικά να αναφερθούμε σε ορισμένα αποσπάσματα από το έργο του M.Eliade «Das Mysterium der Wiedergeburt» (Το μυστήριο της επαναγέννησης), για να φανεί η έκταση αυτών των συμπερασμάτων.

Προφανώς η χριστιανική Βάπτιση είχε ήδη από την αρχή την ίδια σημασία με την μύηση. Η βάπτιση οδηγούσε τον βαπτιζόμενο σε μια καινούργια θρησκευτική κοινότητα και τον καθιστούσε άξιο να λαμβάνει την αιώνια ζωή. Αυτό υποδηλώνεται ήδη από τον Παύλο (1η Επιστολή προς Κορινθίους 10) και αναπτύσσεται στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (3,5): «Εάν μη τις γεννηθή εξ ύδατος και Πνεύματος, ου δύναται εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού».

Οι Πατέρες της Εκκλησίας τονίζουν με αδιαφιλονίκητο τρόπο την μυητική λειτουργία της Βαπτίσεως, χρησιμοποιώντας εικόνες από τον θάνατο και την Ανάσταση. Οι κολυμπήθρα είναι ο τάφος για την γήϊνη ζωή του κατηχουμένου και ο μητρικός κόλπος, από τον οποίο θα γεννηθεί στην αιώνια ζωή. Η ύπαρξη πριν από την γέννηση εξισούται τόσο με την εμβύθιση στο νερό της Βαπτίσεως όσο και με τον μυητικό θάνατο. Αυτό είναι πολύ φανερό στην συριακή λειτουργία: «Ο Ιησούς κατοικούσε λοιπόν, ω Πάτερ, δια της δικής Σου και δια της του Αγίου Πνεύματος θελήσεως σε τρεις γήϊνες κατοικίες: Στον μητρικό κόλπο της σαρκός, στον κόλπο του ύδατος της Βαπτίσεως και στα πένθιμα σπήλαια του Κάτω Κόσμου».

Με αυτά δημιουργείται η εντύπωση ότι προσπαθεί κάποιος να καθαγιάσει εκ νέου ένα αρχαίο μυητικό θέμα. Η Βάπτιση, που αρχικά ήταν μια ολοκληρωτική εμβύθιση στο νερό, από το οποίο ο βαπτιζόμενος έβγαινε πια ευρισκόμενος σε μια νέα ζωή, συχνά σχετίζεται μόνο με τον συμβολισμό του λουτρού της καθάρσεως. Αν όμως όσα επιθανολογήθησαν στην έρευνά μας σχετικά με τους αρχαίους μύθους και με τον συμβολισμό που αναφέρεται από τον Eliade είναι σωστά, τότε η ιερή αυτή πράξη πληροί και μια άλλη, πολύ αρχαιότερη σκέψη. Την σκέψη, δηλαδή, της αποκτήσεως της ζωής, δια μέσου της παροδικής εμβύθισης στο νερό και της αναδύσεως εξ αυτού. Με αυτή την έννοια, μπορεί σε Τυπικά καθάρσεως, όπως π.χ. σε Τυπικά εισδοχής Ελευθεροτεκτόνων, να υπάρχει άλλη βαρύτητα πλην της συμβολικής καθάρσεως. Αν η σκέψη αυτή αποδειχθεί σωστή, τότε δείχνει ταυτόχρονα ότι σύμβολα με μια φαινομενικά, χωρίς δυσκολία, κατανοητή σημασία μπορούν, με μια ακριβέστερη παρατήρηση, να έχουν πολύ αρχαιότερη «πρωταρχική έννοια». Η λαϊκή αντίληψη πως ένα σύμβολο είναι μόνο η παραστατικοποιημένη έκφραση για μια μοναδική και με εικόνες περιβεβλημένη σκέψη, συχνά είναι λανθασμένη. Ξεκινώντας από το ότι τα κυκλικά και σπειροειδή θέματα, που υπάρχουν στους λίθινους τάφους της μεγαλιθικής περιόδου, δεν είναι απλά διακοσμητικά θέματα, αλλά συμβολικές απεικονίσεις, τότε η πολυσημαντικότητα ή καλύτερα η πολυεπιπεδότητα των βραχογλυφιών αυτών, δεν προκαλεί κατάπληξη. Η λέξη «σύμβολο» προέρχεται από το «συν-βάλλειν», που σημαίνει συρράπτω. Σε πραγματικά σύμβολα αρχαίων πολιτισμών, υπάρχουν ζωντανοί απόηχοι από διάφορα πεδία, που προσδίδουν στα σύμβολα αυτά την καθ’ εαυτού εκφραστική αξία τους. Μπορούν να δίδουν «ορθές» απαντήσεις σε διάφορες βαθμίδες, και βέβαια εξαρτάται ποιος ερωτά. Είναι δε ο λυρισμός της αρχαιότητας που γνωρίζει την σύνθεση αυτών των πολυσήμαντων εκφραστικών συνόλων, που το ένα διεισδύει στο άλλο, ώστε με τον τρόπο αυτό να προσεγγισθεί, όσο το δυνατόν περισσότερο, το συγκεκριμένο θέμα.

Αν λοιπόν τώρα θυμηθούμε όλους τους ερμηνευτικούς παραλληλισμούς των «μεγαλιθικών βραχογλυφιών» (δηλαδή τον βακχικό τοξοειδή χορό, την διέλευση του λαβύρινθου, το ύδωρ με τα δακτυλιοειδή κύματά του ως στοιχείο ζωής και ως έκφραση του «μη σταθερού», την υδάτινη δίνη και την σημασία της στον μύθο περί της ζωής και περί του θανάτου, το ύδωρ ως αντικατοπτρίζουσα οραματική βοήθεια), θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς τί από όλα αυτά είναι σωστό και τί ήθελαν να εκφράσουν αυτά τα ιδεογράμματα;

Στην ερώτηση αυτή μπορεί να δοθεί μία και μόνη απάντηση. Χαρακτηριστικό των συμβόλων είναι ότι δίδουν στον ερευνητή την απάντηση που αντιστοιχεί στην ωριμότητά του....