Ο Χάυυ Ιμπν Γιακτζάν αποτελεί αναμφισβήτητα ένα παράδοξο φαινόμενο στον χώρο της φιλοσοφικής γραμματείας. Τοποθετείται στον μεθοριακό χώρο μεταξύ φιλοσοφικής πραγμάτευσης και λογοτεχνικής αφήγησης, ενώ συνάμα το ύφος του προσδιορίζεται, ώς έναν βαθμό, και από τις καθιερωμένες συμβάσεις του επιστολικού είδους. Ο συγγραφέας του, Αμπού Μπακρ Ιμπν Τουφάυλ, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεταιχμιακή περίπτωση διανοούμενου. Γεννημένος στην Ανδαλουσία, έζησε στην «ξένη» περιοχή του Μαγκρέμπ για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, ως ένας αριστοκρατικής καταγωγής και εξαιρετικά καλλιεργημένος Άραβας ανάμεσα στους οπισθοδρομικούς και θρησκευτικά φανατισμένους Βερβέρους του Μαρόκου. Η ευρύτατη παιδεία του και η ιδιαίτερη ευαισθησία που αποπνέει η γραφή του παραπέμπουν σε έναν άνθρωπο που, μολονότι πνευματικά και κοινωνικά υπήρξε απόλυτα καταξιωμένος, θα ένιωθε ασφαλώς —όπως διαφαίνεται άλλωστε με σαφήνεια στο καθαρά επιστολικό τμήμα του έργου του— απομονωμένος από τα μεγάλα κέντρα της γνώσης στην Ανατολή, τα οποία μάλιστα είχαν ήδη αρχίσει να δείχνουν σημάδια πνευματικής κόπωσης και παρακμής, παρασυρόμενα ολοένα και περισσότερο από τα ρεύματα του ανορθολογισμού. Από την άλλη πλευρά, η χριστιανική Ευρώπη θα πρέπει να φάνταζε στα μάτια του ως ό,τι πιο οπισθοδρομικό και βάρβαρο υπήρχε, βυθισμένη όπως ήταν ακόμη στο σκοτάδι της βίας και της αμάθειας. Από ορισμένες απόψεις, η θέση του θα πρέπει να του θύμιζε κάπως αυτήν του ήρωά του, του κατοίκου σε ένα ερημικό νησί όπου ο ορθολογισμός και η καλλιέργεια διέθεταν ακόμη ικμάδα επιβίωσης, περιβαλλόταν όμως είτε από άνυδρη και άγονη έρημο είτε από θάλασσες ταραγμένες και αφιλόξενες.

Σε αυτό το περιβάλλον ο Ιμπν Τουφάυλ έγραψε ένα έργο το οποίο ελάχιστη αίσθηση προκάλεσε στους συγχρόνους του, ή ακόμα και στον ευρύτερο περίγυρό του αραβικού κόσμου, όμως γνώρισε μιαν ολωσδιόλου αναπάντεχη δημοφιλία στη Δυτική Ευρώπη πεντακόσια περίπου χρόνια αργότερα, και συνέβαλε σε εξελίξεις που με κανέναν τρόπο δεν θα μπορούσε να έχει διανοηθεί όταν το έγραφε. Η συνεισφορά του στο κίνημα του Διαφωτισμού, καίτοι εν πολλοίς υπόγεια και αφανής, έχει πλέον διαγνωστεί και αναγνωριστεί, ενώ απομένουν ακόμη να γίνουν πολλά ωσότου να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα των πολυδαίδαλων απηχήσεών του στη φιλοσοφία και στην τέχνη ώς τις μέρες μας.

Εκδόσεις "ΕΚΚΡΕΜΕΣ"

Ο Χάυυ Ιμπν Γιακτζάν αποτελεί αναμφισβήτητα ένα παράδοξο φαινόμενο στον χώρο της φιλοσοφικής γραμματείας. Τοποθετείται στον μεθοριακό χώρο μεταξύ φιλοσοφικής πραγμάτευσης και λογοτεχνικής αφήγησης, ενώ συνάμα το ύφος του προσδιορίζεται, ώς έναν βαθμό, και από τις καθιερωμένες συμβάσεις του επιστολικού είδους. Ο συγγραφέας του, Αμπού Μπακρ Ιμπν Τουφάυλ, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεταιχμιακή περίπτωση διανοούμενου. Γεννημένος στην Ανδαλουσία, έζησε στην «ξένη» περιοχή του Μαγκρέμπ για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, ως ένας αριστοκρατικής καταγωγής και εξαιρετικά καλλιεργημένος Άραβας ανάμεσα στους οπισθοδρομικούς και θρησκευτικά φανατισμένους Βερβέρους του Μαρόκου. Η ευρύτατη παιδεία του και η ιδιαίτερη ευαισθησία που αποπνέει η γραφή του παραπέμπουν σε έναν άνθρωπο που, μολονότι πνευματικά και κοινωνικά υπήρξε απόλυτα καταξιωμένος, θα ένιωθε ασφαλώς —όπως διαφαίνεται άλλωστε με σαφήνεια στο καθαρά επιστολικό τμήμα του έργου του— απομονωμένος από τα μεγάλα κέντρα της γνώσης στην Ανατολή, τα οποία μάλιστα είχαν ήδη αρχίσει να δείχνουν σημάδια πνευματικής κόπωσης και παρακμής, παρασυρόμενα ολοένα και περισσότερο από τα ρεύματα του ανορθολογισμού. Από την άλλη πλευρά, η χριστιανική Ευρώπη θα πρέπει να φάνταζε στα μάτια του ως ό,τι πιο οπισθοδρομικό και βάρβαρο υπήρχε, βυθισμένη όπως ήταν ακόμη στο σκοτάδι της βίας και της αμάθειας. Από ορισμένες απόψεις, η θέση του θα πρέπει να του θύμιζε κάπως αυτήν του ήρωά του, του κατοίκου σε ένα ερημικό νησί όπου ο ορθολογισμός και η καλλιέργεια διέθεταν ακόμη ικμάδα επιβίωσης, περιβαλλόταν όμως είτε από άνυδρη και άγονη έρημο είτε από θάλασσες ταραγμένες και αφιλόξενες.

Σε αυτό το περιβάλλον ο Ιμπν Τουφάυλ έγραψε ένα έργο το οποίο ελάχιστη αίσθηση προκάλεσε στους συγχρόνους του, ή ακόμα και στον ευρύτερο περίγυρό του αραβικού κόσμου, όμως γνώρισε μιαν ολωσδιόλου αναπάντεχη δημοφιλία στη Δυτική Ευρώπη πεντακόσια περίπου χρόνια αργότερα, και συνέβαλε σε εξελίξεις που με κανέναν τρόπο δεν θα μπορούσε να έχει διανοηθεί όταν το έγραφε. Η συνεισφορά του στο κίνημα του Διαφωτισμού, καίτοι εν πολλοίς υπόγεια και αφανής, έχει πλέον διαγνωστεί και αναγνωριστεί, ενώ απομένουν ακόμη να γίνουν πολλά ωσότου να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα των πολυδαίδαλων απηχήσεών του στη φιλοσοφία και στην τέχνη ώς τις μέρες μας.