Πρόλογος για την Ελληνική έκδοση: Richard Nicholson Μετάφραση: Παναγιώτη Σουλτάνης Εκδόσεις Πεμπτουσία – 1994 ...Η διαπλοκή θεωρίας και πρακτικής εφαρμογής, το πρόβλημα της αναζήτησης και της μετάδοσης της πνευματικής συμβουλής, η σχέση μεταξύ των...

Πρόλογος για την Ελληνική έκδοση: Richard Nicholson
Μετάφραση: Παναγιώτη Σουλτάνης
Εκδόσεις Πεμπτουσία – 1994

...Η διαπλοκή θεωρίας και πρακτικής εφαρμογής, το πρόβλημα της αναζήτησης και της μετάδοσης της πνευματικής συμβουλής, η σχέση μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών μορφών, τον απασχόλησαν τον Μάρκο Πάλλη σε όλη του τη ζωή, και τα σχετικά άρθρα του, που περιλαμβάνονται εδώ, είναι απόρροια ώριμης σκέψης και εμπειρίας. Αναλύει ακόμη μιά σειρά από άλλα ζητήματα, φαινομενικά δευτερεύοντα αλλά ουσιαστικά μεγάλης σημασίας για την ανάπτυξη της πνευματικότητας, όπως την επαγγελματική κλίση και την ενδυμασία, δείχνοντας τα αδιέξοδα κι τις δυσκολίες που δημιουργεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής και υποδεικνύοντας τρόπους για να ξεπεραστούν...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ο Γάμος της Σοφίας και της Μεθόδου · Διασχίζοντας τα θρησκευτικά σύνορα · Σκέψεις για την επιζήτηση και τη μετάδοση της πνευματικής συμβουλής · Α. Περί της καθοδήγησης του συμβουλευομένου · Β. Περί της ανάγκης υπάρξεως ενός παραδοσιακού πλαισίου αναφοράς · Γ. Τί προϋποθέτει η αφοσίωση σε μιά παραδοσιακή μορφή · Δ. Περί της φύσης της παράδοσης · Ε. Σχόλιο περί ορθοδοξίας · ΣΤ. Περί της δομής μιάς παράδοσης · Ζ. Περί των «μοναχικών» · Η. Περί της ανάγκης να είναι προσιτές οι μορφές · Θ. Μερικές παρατηρήσεις περί των υπαρχόντων μορφών · Ι. Περί έλξης και αποστροφής · ΙΑ. Περί κριτηρίων · ΙΒ. Περαιτέρω σχόλια περί διάκρισης · ΙΓ. Περί της εύρεσης του πνευματικού δασκάλου · Η βίωση του Κάρμα · Τα ρούχα κάνουν τον άνθρωπο; Η σημασία της ένδυσης του ανθρώπου · Για το ζήτημα του επαγγέλματος

Σάς παραθέτουμε κάποια αποσπάσματα του βιβλίου

... Ας θυμηθούμε ότι στη Σταύρωση οι στρατιώτες που γύμνωσαν τον Χριστό από τα ιμάτιά Του, δεν ήθελαν να σχίσουν τον άρραφο χιτώνα, κι έτσι έριξαν κλήρο γι' αυτόν. Όσο για τον ίδιο τον Σωτήρα, υψώθηκε γυμνός στον Σταυρό, όπως άρμοζε τη στιγμή που ο Υιός του Ανθρώπου παραμέριζε τα τελευταία υπολείμματα του δυϊσμού, και αναδείκνυε την πρωταρχική γυμνότητα του Εαυτού. Οι χριστιανοί θεολόγοι έχουν παρατηρήσει ότι το συμβολικό ένδυμα του Χριστού είναι η Παράδοση καθεαυτή, ενιαία και «χωρίς μέρη», όπως ο Υπέρτατος Διδάσκαλος που την αποκαλύπτει. Ο «διαμερισμός του άρραφου χιτώνα» ισοδυναμεί με μιά ρήξη με την παράδοση (η οποία, βεβαίως, δεν πρέπει να συγχέεται με την προσαρμογή της μορφής της, με μιά αυστηρά ορθόδοξη έννοια, για να ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες συνθήκες).

Η παράδοση είναι ένα συνεκτικό όλον, αν και ποτέ «συστηματικό» (γιατί το «σύστημα» δηλώνει έναν αυστηρό περιορισμό της μορφής). Ο άρραφος χιτώνας, εφόσον διαμεριστεί, δεν μπορεί να «μπαλωθεί» με την «αιρετική» (κυριολεκτικά, «αυθαίρετη») συρραφή κομματιών που παίρνονται τυχαία ? αυτοί που πιστεύουν ότι μπορούν να σώσουν την παράδοσή τους αν συμβιβαστούν με την κοσμική οπτική των πραγμάτων, θά 'πρεπε να λάβουν υπ' όψιν τους τα λόγια του Χριστού: «Και ουδείς βάλλει επίγραμμα αγνάφου πανίου επί ιμάτιον παλαιόν? διότι αφαιρεί το αναπλήρωμα αυτού από του ιματίου, και γίνεται σχίσμα χειρότερον».

Πρέπει επίσης να αναφέρουμε και το λεγόμενο «μοναστικό σχήμα», το οποίο βασίζεται σε έναν γενικό τύπο που συνίσταται σε ένα μονοκόμματο ύφασμα με αυστηρή γραμμή, ή αποτελείται από ράκη σκόπιμα ραμμένα μαζί, όπως συμβαίνει συχνά στον Βουδισμό. Αυτές οι μορφές ενδύματος παραπέμπουν πάντοτε στην ιδέα της πενίας και μπορούμε να θεωρήσουμε ότι συμβολίζουν τη μετάβαση στην κατάσταση της παιδικότητας. Με την παραπάνω κατηγορία συνδέεται, αν και χαλαρά, το μονόχρωμο βαμβακερό υφαντό (καντάρ) που, στην Ινδία του Γκάντι, έγινε το έμβλημα ενός συγκεκριμένου κινήματος. Και στην περίπτωση αυτή δεσπόζει η ιδέα της πενίας. Όμως, για να είμαστε δίκαιοι, πρέπει να πούμε ότι κάποιοι από τους υποστηρικτές του, επηρεασμένοι μάλλον από μιά ασύνειδη προκατάληψη ενάντια στη δυτικοποίηση, υποστήριξαν ότι ο σκοπός δημιουργίας αυτών των ρούχων ήταν καθαρά οικονομικός, δηλαδή να εξασφαλίσουν ρούχα πολλοί φτωχοί που έχασαν το επάγγελμά τους και οδηγήθηκαν στην ανέχεια υπό την πίεση της σύγχρονης εκβιομηχάνισης. Αυτό ισοδυναμεί με την άποψη ότι το καντάρ είχε έναν ωφελιμιστικό σκοπό και στερούνταν πνευματικής σημασίας, και ότι το κίνημα για την προώθηση της χρήσης του ήταν ουσιαστικά «εκτός του ναού», δηλαδή «κοσμικό». Ωστόσο είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι μόνο σε αυτό αποσκοπούσε ο άγιος ιδρυτής του κινήματος, αφού ποτέ δεν έπαψε να κηρύσσει και να αποσαφηνίζει το δόγμα ότι καμμιά δραστηριότητα, ακόμα και πολιτική, δεν μπορεί, ούτε για μιά στιγμή, να διαχωριστεί από την πίστη στον Θεό και την αφιέρωση στην υπηρεσία Του. Αυτό ακριβώς το πιστεύω του, έστρεψε στο πρόσωπό του το μίσος των κάθε είδους «προοδευτικών», που δεν παρέλειψαν να τον χαρακτηρίσουν υβριστικά (κατά τη γνώμη τους) ως «μεσαιωνίζοντα», «παραδοσιακό» και «αντιδραστικό».

Εκτός από τα δύο ειδικά παραδείγματα που μόλις παραθέσαμε, πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας σε κάποιες γενικές παρατηρήσεις που αφορούν το παραδοσιακό ένδυμα, λόγω της μεγάλης ποικιλίας των τύπων που έχει να επιδείξει ανά τους αιώνες και σε κάθε χώρα του κόσμου. Όταν χαρακτηρίζουμε κάτι ως «παραδοσιακό», το συσχετίζουμε άμεσα με μιά ιδέα που πάντοτε, και αναγκαστικά, συνεπάγεται την αναγνώριση μιάς υπερανθρώπινης επιρροής: παραθέτω μιά φράση από τα γραπτά του A.K.C.«κάθε παραδοσιακή τέχνη μπορεί να αναχθεί σε θεολογία, ή, με άλλα λόγια, δύναται να λειτουργήσει ως φορέας της αλήθειας». Έτσι, η φορεσιά που φοράει το μέλος μιάς παραδοσιακής κοινωνίας δηλώνει, εν μέρει συνειδητά και εν μέρει ασυνείδητα, ότι αυτό δέχεται μιά συγκεκριμένη άποψη για τον ανθρώπινο εαυτό και την αποστολή του, τα οποία έχουν ως σημείο αναφοράς μιά μοναδική Αρχή που περιέχει την αιτία τους (άλφα) και τον τελικό σκοπό τους (ωμέγα). Αναπόφευκτα μιά τέτοια φορεσιά διέπεται από έναν κανόνα που αντιπροσωπεύει τη συνέχεια της παράδοσης, το σταθερό στοιχείο, το Ον. Ωστόσο αυτός ο κανόνας αφήνει περιθώρια για ατομικές προσαρμογές που αντιστοιχούν με το μεταβλητό στοιχείο της ύπαρξης, την προσωρινότητα, το Γίγνεσθαι.

Στους φυλετικούς πολιτισμούς, όπου τα πράγματα είναι σαφέστερα, η τέχνη του ρούχου και του καλλωπισμού φτάνει σε τέτοιο σημείο, ώστε οι λεπτομέρειες του ανθρώπινου ενδύματος αποτελούν σχεδόν ακριβή συμβολικά ισοδύναμα της ένδυσης, του καλύμματος της κεφαλής και των κοσμημάτων που δηλώνουν τις ιδιότητές του σε μιά ιερή εικόνα (πράτιμα). Επίσης, αυτή η φορεσιά φέρει συνήθως μεταφυσικά εμβλήματα, μολονότι όσοι τη φορούν δεν έχουν πάντα επίγνωση της ακριβούς σημασίας τους. Ωστόσο ο σεβασμός που δείχνουν γι' αυτά, ασφαλώς πηγάζει από την πνευματική δύναμη που εκπέμπει η παρουσία τους. Περαιτέρω, η φυλετική φορεσιά αφήνει γυμνά κάποια μέρη του σώματος, κι έτσι θυμίζει τις φορεσιές των θεών, όπως απεικονίζονται σε αρχαία ζωγραφικά έργα και γλυπτά. Με βάση την παρατήρηση αυτή ένας φίλος μου υπέθεσε ότι οι μορφές της φυλετικής ζωής συνιστούν γενικά επιβιώσεις μιάς περιόδου πρωιμότερης από τη σημερινή Σκοτεινή Εποχή (Κάλι-γιούγκα). Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι τόσο οι «Χριστιανοί» ιεραπόστολοι, όσο και οι απόστολοι του σύγχρονου υλισμού (όχι σπάνια, τα φαινομενικώς αντίθετα κίνητρά τους τα εντοπίζουμε στο ίδιο πρόσωπο) πρέπει να χαίρονταν όταν πετύχαιναν να πείσουν κάποιον απλοϊκό χωρικό να εγκαταλείψει τις φυσικές εγγυήσεις που του παρείχαν η πατροπαράδοτη φορεσιά και τα έθιμά του. Γιατί έτσι ήταν πιο εύκολο να διαφθαρεί και να πέσει θύμα της ανατρεπτικής πειθούς τους...

...Στους σημερινούς καιρούς, που η πίεση του περιβάλλοντος αντιβαίνει σταθερά στην πνευματική προσπάθεια, καθώς τείνει να στρέφει την προσοχή του ανθρώπου αποκλειστικά στην περιφέρεια της πραγματικότητας και μακρυά από το ουσιώδες, το πλέον σημαντικό είναι η στάση του ανθρώπου απέναντι στα πράγματα και στον εαυτό του, η οποία πρέπει να καθορίζεται από τη στάση του απέναντι στον Θεό, και τίποτε άλλο. Όσο το παραδοσιακό πλαίσιο παραμένει ουσιαστικά ανέπαφο, τότε είναι δυνατή και μιά περισσότερο παθητική συμμετοχή (που στην πραγματικότητα είναι η στάση του μέσου ανθρώπου), γιατί η ίδια η παράδοση σκέφτεται και κρίνει εν ονόματι του ανθρώπου και παρόμοια καθορίζει τις μορφές με τις οποίες θα εκπληρωθεί το ντάρμα από τα διαφορετικά άτομα ? αυτό ακριβώς είναι η κάστα. Όταν όμως διαταράσσεται η παραδοσιακή ισορροπία, όπως συμβαίνει σήμερα, ο άνθρωπος εγκαταλείπεται στα δικά του εφευρήματα (είναι, όπως λάθος πιστεύουν, «αυτόβουλος») και υπό αυτές τις ανώμαλες συνθήκες, ο παθητικός συμμέτοχος είναι ανώφελο να ανθίσταται στις πιέσεις που τον κυκλώνουν. Μόνο η ενεργητική στάση, η οποία πάντοτε ήταν σπάνια (εκτός από τον Χρυσό Αιώνα όπου ήταν η συνήθης στάση), μια στάση κριτική και, ακόμα, μαχητική, θα δώσει τη δύναμη στον άνθρωπο να ανθέξει στην πίεση του κόσμου, η οποία, άν δεν προσκρούσει σε μια ενεργητική στάση, θα τον συντρίψει. Είναι δύσκολο να περιμένουμε απόλυτα ικανοποιητικές λύσεις, εκτός, από εξαιρετικές περιπτώσεις, στο επίπεδο της δράσης και της μορφής γενικότερα, όμως σε όποιες λύσεις και άν φτάσει κανείς, αυτές πρέπει να είναι απόσταγμα μιάς συγκεκριμένης στάσης την οποία και αναδεικνύουν? εφ΄όσον τα πράγματα είναι έτσι, μπορεί ο άνθρωπος να ενσωματώσει τις προσπάθειες που κάνει στην Δραστήρια Ζωή, στην ευρύτερη ζωή του πνεύματος, ακόμα και υπό τις παρούσες συνθήκες.

Είναι αλήθεια ότι εκείνοι που παραμένουν εντελώς παθητικοί και παρασύρονται από τη σύγχρονη παλίρροια, δεν υποφέρουν όπως αυτοί που βλέπουν τι συμβαίνει και αισθάνονται τη φοβερή υποβάθμιση και μόλυνση που υφίστανται έντονα το ανθρώπινο είδος και η γη. Επίσης, με μια βαθύτερη έννοια, χωρίς να συνειδητοποιεί την πραγματική κατάσταση, ο σύγχρονος άνθρωπος υποφέρει, μόνο που αδυνατεί να δώσει όνομα σε αυτήν τη μυστική δυστυχία του, την οποία αποδίδει στους κάθε είδους εξωτερικούς παράγοντες, χωρίς να συλλαμβάνει την πραγματική αιτία. Παρόμοια, ο άνθρωπος της επίγνωσης, άν και υποφέρει γι' αυτό που βλέπει να συμβαίνει ή πρόκειται να συμβεί, έχει ήσυχη τη συνείδησή του,επειδή η γνώση συμβαδίζει με τη γαλήνη, ακόμα και σε μια ζωή που από την άποψη του κόσμου, είναι γεμάτη πόνο....