Αυτή η συνοπτική έκθεση για τον άνθρωπο και τα πεπρωμένα του κατά τη Βεδαντική διδασκαλία είναι από τα πρώτα και πιο βασικά βιβλία του Guenon. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά στο Παρίσι το 1925, σε μια εποχή που, όπως και σήμερα, ανθούσαν οι παραποιήσεις των ...

Μετάφραση: Γιάννης Τρίγκας
Εκδόσεις Πεμπτουσία – 1996

Αυτή η συνοπτική έκθεση για τον άνθρωπο και τα πεπρωμένα του κατά τη Βεδαντική διδασκαλία είναι από τα πρώτα και πιο βασικά βιβλία του Guenon. Κυκλοφόρησε πρώτη φορά στο Παρίσι το 1925, σε μια εποχή που, όπως και σήμερα, ανθούσαν οι παραποιήσεις των Ανατολικών παραδόσεων. Το ίδιο λοιπόν το περιβάλλον της εποχής καθιστούσε το βιβλίο επίκαιρο- και στον βαθμό που αυτές οι παραποιήσεις υπάρχουν και σήμερα, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα ενισχυμένες και στερεωμένες από τον χρόνο, εξακολουθεί να είναι. Όμως ο πιο σημαντικός λόγος που ώθησε τον Guenon να γράψει ένα τέτοιο βιβλίο ήταν ότι διέβλεπε μια ανάγκη να παρουσιαστούν ολοκληρωμένα στο κοινό της Δύσης οι απαντήσεις της παραδοσιακής Ανατολής πάνω σε δύο αιώνια ερωτήματα: ποιος είναι ο άνθρωπος, δηλαδή ποια στοιχεία συνιστούν την οντότητα του, και τι τον περιμένει μετά θάνατον. Πράγματι, είναι θεμελιώδες στην πνευματική πορεία να υπάρχει μια, στην αρχή τουλάχιστον σχετική και γενική, γνώση για το ποιος είναι ο «ταξιδευτής», ποιο το τέρμα του «ταξιδιού» και πως μπορεί να οδηγηθεί εκεί. Και η Βεδαντική διδασκαλία, κατά τον Guenon, είναι πλήρης στο ζήτημα αυτό και συνεπώς από τις πλουσιότερες και καθαρότερες πηγές απ’ όπου μπορεί να αντλήσει κανείς υλικό που να τον στηρίζει στον αγώνα που καταβάλλει στα πλαίσια της παράδοσης του. Περιττό να πούμε πως ο συγγραφέας ήταν επαρκέστατα εφοδιασμένος για να εκπληρώσει το σκοπό του- άλλωστε ο Α.Κ. Coomaraswamy, από τους πληρέστερους λόγιους ινδουιστές και μεταφυσικούς, τον είχε χαρακτηρίσει ως τον τελειότερο γνώστη της Ινδουιστικής παράδοσης στη Δύση. Το βιβλίο αυτό το αποδεικνύει.

Ο Rene Jean Marie Joseph Guenon γεννήθηκε το 1886 στο Blois της Γαλλίας. Σπούδασε μαθηματικά στο Παρίσι χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του, και δίδαξε φιλοσοφία σε διάφορα κολλέγια μέχρι το 1919, οπότε εγκατέλειψε τη διδασκαλία και τους Πανεπιστημιακούς κύκλους για να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Από το 1930 ζούσε στο Κάιρο με τη δεύτερη γυναίκα του και τα τέσσερα παιδιά του. Έφυγε από τη ζωή το 1951, σε πλήρη νοητική διαύγεια. Ο τάφος του βρίσκεται στο κοιμητήριο Darassa στο Mokattam.

Σημαντικά έργα του: Ο συμβολισμός του σταυρού, Η βασιλεία της ποσότητας και τα σημεία των καιρών, Η κρίση του σύγχρονου κόσμου, Apercus sur l’ initiation, La Grande Triade, Les etats multiples se l’ etre, κ.α. Δημοσίευσε επίσης πλήθος μελετημάτων σε διάφορα περιοδικά.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος
Γενικές παρατηρήσεις για τη Βεδάντα
Η θεμελιώδης διάκριση μεταξύ του «εαυτού» και του «εγώ»
Το ζωτικό κέντρο του ανθρώπινου όντος: Η διαμονή του Βράχμα
Πουρούσα και Πρακρίτι
Το ανεπηρέαστο από τις ατομικές τροποποιήσεις πουρούσα
Οι βαθμίδες της ατομικής εκδήλωσης
Βουδδί, η ανώτερη διάνοια
Μάνας, η εσωτερική αίσθηση· οι δέκα εξωτερικές ικανότητες της αίσθησης και της πράξης
Τα περιβλήματα του «εαυτού»· τα πέντε βάγιους ή ζωτικές λειτουργίες
Η ουσιαστική ενότητα και ταυτότητα του «εαυτού» μέσα σε όλες τις καταστάσεις του όντος
Οι διαφορετικές συνθήκες του άτμα μέσα στο ανθρώπινο όν
Η κατάσταση της εγρήγορσης ή η συνθήκη της Βαϊσβανάρα
Η κατάσταση του ονείρου ή η συνθήκη της Ταϊτζάσα
Η κατάσταση του βαθιού ύπνου ή η συνθήκη της Πράτζνα
Η δίχως συνθήκες κατάσταση του άτμα
Η συμβολική απεικόνιση του άτμα και των συνθηκών του με το ιερό μονοσύλλαβο ΟΜ
Η μεταθανάτια εξέλιξη του ανθρώπινου όντος
Η αναρρόφηση των ατομικών ικανοτήτων
Οι διαφορές στις μεταθανάτιες συνθήκες ανάλογα με τους βαθμούς της γνώσης
Η κεντρική αρτηρία και η «ηλιακή ακτίνα»
Το «θείο ταξίδι» του όντος στο μονοπάτι της απελευθέρωσης
Η τελική απολύτρωση
Βιντέχα- μούκτι και Τζιβάν- μούκτι
Η πνευματική κατάσταση του γιόγκι: Η υπέρτατη ταύτιση
Ευρετήριο

Σάς παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο.

...Το Βουδδί λοιπόν, θεωρούμενο σε σχέση με την ανθρώπινη ατομικότητα ή με οποιαδήποτε άλλη ατομική κατάσταση, είναι η άμεση αλλά υπερβατική αρχή της, ακριβώς όπως, από την άποψη της παγκόσμιας Ύπαρξης, η άμορφη εκδήλωση είναι η αρχή της μορφικής εκδήλωσης. Συγχρόνως, είναι ό,τι θα μπορούσαμε να ονομάσουμε έκφραση της Προσωπικότητας μέσα στην εκδήλωση, και επομένως αυτό που ενοποιεί το όν δια μέσου της απροσδιόριστης πολλαπλότητας των ατομικών του καταστάσεων. Με άλλα λόγια, αν δούμε τον «Εαυτό» (Άτμα), ή Προσωπικότητα, ως τον Πνευματικό Ήλιο που λάμπει στο κέντρο του ολικού όντος, το Βουδδί θα είναι η ακτίνα που εκπέμπεται άμεσα από τον Ήλιο και καταυγάζει την ιδιαίτερη ατομική κατάσταση που μας αφορά πιο ειδικά, ενώ ταυτόχρονα τη συνδέει με τις άλλες ατομικές καταστάσεις του ίδιου όντος, ή μάλλον, ακόμη γενικότερα, με όλες τις εκδηλωμένες καταστάσεις του- ατομικές ή μη ατομικές- και, επιπλέον, με το ίδιο το κέντρο. Χρειάζεται ακόμα να τονίσουμε, χωρίς να επιμείνουμε ιδιαίτερα για να μη φύγουμε από το θέμα μας, ότι, χάρη στη θεμελιώδη ενότητα του όντος μέσα σε όλες τις καταστάσεις του, το κέντρο της κάθε κατάστασης, όπου προβάλλεται η πνευματική ακτίνα, πρέπει να θεωρείται ως δυνητικά, αν όχι ενεργά, ταυτισμένο με το κέντρο του ολικού όντος· και αυτός είναι ο λόγος που κάθε κατάσταση, είτε η ανθρώπινη είτε οποιαδήποτε άλλη, μπορεί να ληφθεί ως βάση για την πραγματοποίηση της Υπέρτατης Ταύτισης. Με αυτήν ακριβώς την έννοια, και δυνάμει αυτής της συνταύτισης, μπορεί να πει κανείς, όπως κάναμε εξαρχής, ότι το ίδιο το Πουρούσα εδρεύει στο κέντρο της ανθρώπινης ατομικότητας, δηλαδή στο σημείο όπου η διασταύρωση της πνευματικής ακτίνας με το πεδίο των ζωτικών δυνατοτήτων καθορίζει τη «ζώσα ψυχή» (τζιβάτμα).

Ακόμη, το Βουδδί, όπως και κάθε τι που απορρέει από τις δυνητικότητες της Πρακρίτι, μετέχει στα τρία γκούνας. Να γιατί, όταν αντικρίζεται από την άποψη της διακριτικής γνώσης (βιγνάνα), θεωρείται ως τριαδικό και ταυτίζεται, μέσα στη σφαίρα της παγκόσμιας Ύπαρξης, με τη θεϊκή Τριμούρτι. «Η Μαχάτ συλλαμβάνεται ευκρινώς ως τρείς Θεοί (με την έννοια των τριών όψεων του νοητού Φωτός, γιατί αυτή είναι η αληθινή σημασία της Σανσκριτικής λέξης Ντέβα, της οποία το ακριβές ετυμολογικό ισοδύναμο στα Λατινικά είναι η λέξη Deus), δια της επίδρασης των τριών γκούνας, όντας μια μοναδική εκδήλωση (μούρτι) σε τρείς Θεούς. Μέσα στην παγκοσμιότητα, είναι η Θεότητα (ο Ισβάρα, όχι καθεαυτός, αλλά υπό τις τρείς κύριες όψεις Του ως Βράχμα, Βισνού και Σίβα, που συνθέτουν την Τριμούρτι ή «τριπλή εκδήλωση»). Όταν όμως θεωρείται ευκρινώς (υπό την όψη της «χωριστικότητας», που είναι άλλωστε καθαρά περιστατική) ανήκει (χωρίς να ατομικοποιείται καθεαυτή) στα ατομικά όντα (στα οποία μεταδίδει τη δυνατότητα της κοινωνίας στα θεία κατηγορήματα, δηλαδή στην ίδια την φύση του Καθολικού Όντος, την Αρχή όλων των κτισμάτων)». Είναι εύκολο να δούμε ότι το Βουδδί θεωρείται εδώ στις αντίστοιχες σχέσεις του με τα δύο πρώτα Πουρούσα για τα οποία γίνεται λόγος στη Μπαγκαβάτ Γκιτά: μέσα στον «μακρόκοσμο», το «άφθαρτο» Πουρούσα είναι ο ίδιος ο Ισβάρα, ενώ το άλλο Πουρούσα, για το οποίο τονίζεται ότι είναι «διανεμημένο μεταξύ όλων των όντων», είναι η Τριμούρτι, η έκφραση του Ισβάρα μέσα στην εκδήλωση- μιλάμε, φυσικά, για την άμορφη εκδήλωση, γιατί εδώ δεν υπάρχει τίποτα το ατομικό. Παρομοίως, μέσα στον «μικρόκοσμο», το Βουδδί μπορεί να ιδωθεί σε σχέση με την Προσωπικότητα (Άτμα) και σε σχέση με τη «ζώσα ψυχή» (τζιβάτμα), εκ των οποίων η τελευταία δεν είναι παρά η αντανάκλαση της Προσωπικότητας μέσα στην ατομική ανθρώπινη κατάσταση, μια αντανάκλαση που δεν θα ήταν δυνατό να υπάρξει χωρίς τη μεσολάβηση του Βουδδί. Για να θυμηθούμε εδώ το σύμβολο του ήλιου και της εικόνας του που αντανακλάται στο νερό, το Βουδδί είναι, όπως έχουμε πει, η ακτίνα που μορφοποιεί την εικόνα και συγχρόνως την ενώνει με τη φωτεινή πηγή της...

 

...«Αυτή η αδιόρατη μορφή (στην οποία το όν κατοικεί μετά θάνατον, παραμένοντας έτσι μέσα στην ατομική ανθρώπινη κατάσταση) είναι (σε σύγκριση με τη σωματική ή χονδροειδή μορφή) ασύλληπτη από τις αισθήσεις τόσο ως προς τις διαστάσεις της (γιατί βρίσκεται έξω από τη συνθήκη του χώρου) όσο και ως προς τη σύστασή της (ή την ιδιαίτερη υπόσταση της, που δεν σχηματίζεται από έναν συνδυασμό των σωματικών στοιχείων). Κατά συνέπεια δεν υποπίπτει στην αντίληψη (ή στις εξωτερικές ικανότητες) εκείνων που είναι παρόντες όταν χωρίζεται από το σώμα. Ούτε και επηρεάζεται από την καύση ή οποιαδήποτε άλλη μεταχείριση επιφυλάσσεται στο σώμα μετά θάνατον (ο οποίος είναι το αποτέλεσμα αυτού του διαχωρισμού, λόγω του ότι καμία αισθητή δράση δεν μπορεί πια να έχει αντίκτυπο σε τούτη την αδιόρατη μορφή, ούτε στην ατομική συνείδηση η οποία, παραμένοντας προσδεμένη σε αυτήν, δεν συνδέεται πια με το σώμα). Είναι αισθητή μόνο μέσω της ζωογόνας θερμότητάς της (της ειδικής ιδιότητάς της εφόσον εξομοιώνεται με την πύρινη αρχή) για όσο χρόνο κατοικεί στη χονδροειδή μορφή, που γίνεται ψυχρή (και κατά συνέπεια αδρανής ως οργανικό σύνολο) κατά τον θάνατο, τόσο σύντομα όσο διαρκεί η αποχώρησή της (της αδιόρατης μορφής, και μολονότι οι άλλες αισθητές ιδιότητες της σωματικής μορφής παραμένουν ακόμα χωρίς καμιά φανερή αλλαγή), και η οποία θερμαινόταν (και αντλούσε ζωή) από αυτή για όσο διάστημα κατοικούσε εκεί (γιατί ακριβώς στην αδιόρατη μορφή εδρεύει η αρχή της ατομική ζωής, και άρα μόνο μέσω της μετάδοσης των ιδιοτήτων της μπορεί και το σώμα να περιγραφεί ως ζωντανό).

Όμως εκείνος που απέκτησε (πριν από το θάνατο, νοούμενο πάντα ως χωρισμό από το σώμα) αληθινή γνώση του Βράχμα (η οποία συνεπάγεται ενεργό κατοχή όλων των καταστάσεων του όντος χάρη στη μεταφυσική πραγμάτωση, χωρίς την οποία δεν θα υπήρχε παρά μόνο μια ατελής και καθαρά συμβολική γνώση) δεν διέρχεται (διαδοχικά) δια μέσου των ίδιων σταδίων της επανόδου (ή της αναρρόφησης της ατομικότητας από την κατάσταση της χονδροειδούς εκδήλωσης στην κατάσταση της αδιόρατης εκδήλωσης, με τις διάφορες τροπικότητες που συνεπάγεται αυτή, και κατόπιν στην ανεκδήλωτη κατάσταση, όπου οι ατομικές συνθήκες εξαλείφονται τελικά εξ ολοκλήρου). Αυτός πορεύεται άμεσα προς την Ένωση (την ήδη πραγματοποιημένη, δυνητικά τουλάχιστον, κατά τη διάρκεια της σωματικής του ζωής) με το Υπέρτατο Βράχμα, με το οποίο είναι ταυτισμένος (μ’ έναν άμεσο τρόπο), ακριβώς όπως ο ποταμός (που παριστάνει εδώ το ρεύμα της ύπαρξης δια μέσου όλων των καταστάσεων και όλων των εκδηλώσεων), στην εκβολή του (το τέρμα ή ο σκοπός του ρεύματος), γίνεται ένα (με μια ενδόμυχη ανάμιξη) με τα κύματα της θάλασσας (σαμούντρα, η συνάθροιση όλων των υδάτων, σύμβολο της ολοκλήρωσης των δυνατοτήτων μέσα στην Υπέρτατη Αρχή). Οι ζωτικές του ικανότητες και τα στοιχεία που σχημάτιζαν το σώμα του (θεωρούμενα όλα εν αρχή και στην υπεραισθητή ουσία τους), τα δέκα έξι μέρη που συνθέτουν την ανθρώπινη μορφή (δηλαδή οι πέντε τανμάτρας, το μάνας και οι δέκα ικανότητες αίσθησης και της πράξης), περνούν εξ ολοκλήρου στην ανεκδήλωτη κατάσταση (αβυάκτα, όπου, δια υπέρθεσης, βρίσκονται όλα μονίμως ως αμετάβλητες δυνατότητες). Αυτή η μετάβαση εξάλλου δεν επιφέρει καμία αλλαγή στο ίδιο το όν (όπως εκείνη που επιφέρουν τα ενδιάμεσα στάδια, που αναγκαστικά περιλαμβάνουν μια ποικιλία μεταβολών γιατί εξακολουθούν να ανήκουν στο «γίγνεσθαι»). Το όνομα και η μορφή (νάμα- ρούπα, δηλαδή ό,τι καθορίζει την ατομική εκδήλωση στην ουσία και την υπόστασή της, όπως εξηγήσαμε προηγουμένως) επίσης παύουν να υπάρχουν (ώς περιοριστικές συνθήκες για το όν), και, όντας «αδιαίρετο», και συνεπώς χωρίς τα μέρη ή μέλη που σχημάτιζαν την επίγεια μορφή (στην εκδηλωμένη κατάσταση και στο βαθμό που αυτή η μορφή ήταν υποκείμενη στις διάφορες τροπικότητες της ποσότητας), έχει απελευθερωθεί από τις συνθήκες της ατομικής ύπαρξης (καθώς και απ’ όλες τις άλλες συνθήκες που ανήκουν σε μια οποιαδήποτε ειδική και καθορισμένη κατάσταση ύπαρξης, ακόμα και υπερατομική, γιατί το όν στο εξής βρίσκεται στην απόλυτα ανεξάρτητη από συνθήκες πρωταρχική κατάσταση)».

Αρκετοί σχολιαστές των Βράχμα_Σούτρας, για να αποδώσουν με ακόμα ζωηρότερους τόνους τη φύση αυτής της «μεταμόρφωσης» -η λέξη λαμβάνεται στην αυστηρά ετυμολογική της έννοια, που σημαίνει «μετάβαση πέραν της μορφής»-, την παρομοιάζουν με την εξαφάνιση του νερού που πέφτει πάνω σε μιά πυρακτωμένη πέτρα. Αυτό το νερό έχει πραγματικά «μεταμορφωθεί» κατά την επαφή του με την πέτρα, τουλάχιστον με τη σχετική έννοια ότι έχει χάσει την ορατή του μορφή – όχι όμως και κάθε μορφή, γιατί σαφώς εξακολουθεί να ανήκει στη σωματική τάξη-, χωρίς ωστόσο να μπορούμε να πούμε πως έχει απορροφηθεί από την πέτρα, γιατί στην πραγματικότητα έχει εξατμιστεί μέσα στην ατμόσφαιρα, όπου παραμένει σε μια κατάσταση ασύλληπτη από την όραση. Παρομοίως, το όν δεν «απορροφάται» καθόλου όταν επιτύχει την «Απολύτρωση», μολονότι μπορεί να φαίνεται έτσι από τη σκοπιά της εκδήλωσης, από την οποία η «μεταμόρφωση» εμφανίζεται ως «καταστροφή». Ιδωμένη όμως από τη σκοπιά της απόλυτης πραγματικότητας, που είναι η μοναδική που υπάρχει γι’ αυτό, το όν, αντιθέτως, διαστέλλεται πέρα από κάθε όριο –εάν μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς μια τέτοια έκφραση, η οποία αποδίδει ακριβώς τον συμβολισμό του ατμού του νερού που διαχέεται απεριόριστα μέσα στην ατμόσφαιρα-, εφόσον έχει πραγματώσει ενεργά την πληρότητα των δυνατοτήτων του...